Szkodniki roślin możemy podzielić na powodujące uszkodzenia bezpośrednio lub pośrednio. Uszkodzenie bezpośrednie polega na konsumpcji przez zwierzę części organizmu roślinnego, a pośrednie odbywa się przez zarażanie rośliny chorobami pochodzenia wirusowego, bakteryjnego lub grzybowego.
Do szkodników roślin możemy zaliczyć należące do roztoczy (Acarina) (będące pajęczakami - Arachnoidea):
- przędziorki (Tetranychus),
- szpeciele (Eriophyes),
- rozkruszki (Tyroglyphus).
Roztocze to niewielkie organizmy, najmniejsze wśród pajęczaków, wielkości 0,5 mm, ich ciało nie wykazuje segmentacji na głowotułów i odwłok, jest grzbieto-brzusznie spłaszczone, ma zarys jajowaty, co jest następstwem wąskiej specjalizacji. W przeciwieństwie do innych rzędów z tej gromady, charakteryzują się obecnością cienkiego oskórka, wymagają więc środowisk o dużej wilgotności, a oddychają całą powierzchnią ciała, ich narządy zmysłów też są słabiej rozwinięte (aparat gębowy kłująco-ssący). Ciało szpecieli jest walcowate, zaopatrzone w dwie pary odnóży, mikroskopijnej wielkości, za pomocą aparatu kłująco-ssącego wprowadzają do tkanek rośliny toksyczne związki, co przyczynia się do rozrostu tkanek żywiciela. Rozkruszki to mikroskopijnej wielkości organizmy o jasnej barwie, połyskujące, bardzo szybko poruszające się, powodują szkody niszcząc zapasy żywności, żywiąc się martwą materią organiczną (gryzący aparat gębowy).
Przędziorek owocowiec (Panonychus ulmi) z rodziny Tetranychidae to niewielkich rozmiarów czerwony lub żółty roztocz, którego larwy żerują wiosną na spodniej stronie liści lub kwiatach, zostawiając białe plamy i oprzędzę, nakłuwając tkankę miękiszu i wysysając soki (posiadają aparat kłująco-ssący). Liście zwijają się, brunatnieją i wcześnie opadają, zmniejsza się wydajność fotosyntezy i wzrost transpiracji drzew, owoce opadają i są mniejsze, ilość pąków kwiatowych w następnym roku spada do 50%. Jest to niebezpieczny szkodnik drzew owocowych, jak jabłoń, grusza, wiśnia, brzoskwinia, śliwa. Przędziorek charakteryzuje się dymorfizmem płciowym, samice tego gatunku mają większe rozmiary (0,36 cm długości), najpierw są jaśniejsze, później ciemniejsze, posiadają wzgórki na górnej stronie ciała. Samce są mniejsze (0,26 mm długości) i bardziej ruchliwsze, żółtawe. Jaja pokolenia zimowego odznaczają się kolorem intensywnej czerwieni, są bocznie żeberkowane, o 0,16 mm średnicy, w okresie letnim jaja powstają mniejsze, a ich kolor jest żółto-zielony. Jaja zimują umiejscowione na gałązkach i przytwierdzone do pączków kwiatowych. Wykluwające się larwy tworzą trzy postacie, różniące się liczbą par nóg (pierwsze ma trzy pary nóg, a dwie kolejne-cztery). W ciągu roku mnoży się pięć pokoleń, wiosną wylęgają się larwy w ciągu 10-20 dni w fazie formowania się pąków kwiatowych, dorosłe osobniki wykształcają się w ciągu 6-10 dni (pierwsze pokolenie od kwietnia, drugie-od maja do czerwca, czwarte od czerwca do sierpnia, ostatnie-od sierpnia). Jaja zimowe powstają od 3 pokolenia.
Podobnie żeruje na zaniedbanych drzewach rubinowiec owocowiec (Bryobia rubrioculus), który rozmnaża się dzieworodnie, tzn. tylko przez samice o ciele spłaszczonym, z wypustkami na górnej stronie, o barwie zielono-brązowej, długości 0,3 mm. Cechą wyróżniającą są wydłużone odnóża pierwszej pary. Z kulistych, zimowych czerwonych jaj wylęgają się pomarańczowe larwy z trzema parami odnóży, później powstają, większe nimfy o czterech parach nóg. Występuje 4-6 pokoleń w roku, wylęg wiosennych larw jest wcześniejszy niż u poprzedniego gatunku.
Również rubinowiec agrestowy (Bryobia praetiosa) występujący na agreście i porzeczkach, powoduje na liściach białe plamy, najliczniejszy jest wiosną, formą zimującą są jaja na końcach pędów, które należy jesienią przycinać.
Innym roztoczem jest przędziorek głogowiec (Tetranychus viennensis), który powoduje zwijanie się liści i białe, rozległe plamy na liściach. Dorosłe osobniki są pomarańczowo-czerwone, owalne, samce mniejsze od samic i jaśniejsze, występują w dużej ilości na korze i gałęziach. Z zielonkawych, kulistych jaj wylęgają się przejrzyste larwy z czterema plamami i trzema parami odnóży. Samice zimują w pękniętej korze, mchu, skupione gromadnie, otoczone pajęczyną. Wiosną wychodzą z zimowisk, w fazie tworzenia się pąków, i opanowują liście oprzędzą, składając tam jaja, larwy tworzą się podobnie jak u przędziorka owocowca.
Na drzewach i krzewach owocowych a także roślinach uprawnych (fasola, ogórki także chmiel), podobnie można spotkać przędziorka chmielowca (Tetranychus urticae), który powoduje białe plamy na spodniej stronie liści, z czasem ciemniejących i opadających. Samice dochodzące do 0,6 mm długości, są większe od samców, latem w barwach jasnej zieleni, z ciemnymi pasami po bokach, w okresie zimowym są jasnoczerwone. Jaja niewielkie bez barwy, świecące, powstają w nich kuliste, zielone larwy z trzema parami odnóży, nimfy są jajowate, znacznie większe, w ciemnych tonacjach. Zimujące samice, osobno lub w koloniach, okryte oprzędzą, na korze i pod liśćmi lub w ściółce, w różnych zakamarkach, wczesną wiosną wychodzą na zewnątrz i składają jaja, przechodzą trzy stadia larwalne. Rozwojowi przędziorka chmielowca sprzyjają okresy suszy.
Roztocz truskawkowiec (Tarsonemus fragariae) to pajączek wielkości zaledwie 1 mm o jasnym odcieniu, który poraża młode liście truskawek, skręcając je i marszcząc, obniżając plony. Zimują dojrzałe formy, najsilniej rozmnażają się wiosną i w sierpniu. Opryskiwanie należy dokonywać przed kwitnieniem i po zbiorach owoców, zasadzać jedynie zdrowe sadzonki Ocenę obecności przędziorków należy szacować w czasie tworzenia różowego pąka, przed zakończeniem kwitnienia, a także latem. Dostępne preparaty niszczą albo jaja i larwy lub działają na wszystkie ruchliwe formy i stadia np. Ortus 05 SC lub Nissorun Strong 250 SC (Sumin).
Szpeciel podskórnik (Eriophyes piri) to gatunek roztocza, który wywołuje ospę grusz przez deformację tkanki liściowej w postaci żółtych lub czerwonych narośli, później ciemniejących, na zewnętrznej stronie liścia, co powoduje przedwczesne opadanie liści i owoców. Zainfekowane części rośliny zamierają, a szpeciel atakuje kolejne liście, zwykle tego samego drzewa, ze względu na ograniczone zdolności przemieszczania się. Formami zimującymi są postacie dorosłe, bytujące na gałęziach, pękach. Opryskiwanie należy przeprowadzać wiosną, w czasie rozwoju pąków.
Rozkruszek mączny (Thyroglyphus farinae) o wielkości 0, 4-0, 7 mm charakteryzuje się krótkim cyklem rozwojowym (kilkanaście dni), daje wiele pokoleń w sprzyjających warunkach, jak wysoka temperatura otoczenia, wilgoć. Ze złożonych przez samicę jaj (100 sztuk) powstają larwy, a potem nimfy (postacie niedojrzałe płciowo), które w warunkach niekorzystnych mogą przekształcać się w hypopusy (ruchome formy przetrwalne). Rozkruszek niszczy ziarno, uniemożliwiając kiełkowanie, zanieczyszcza odchodami żywność, sprzyja rozwojowi chorobotwórczych bakterii. Łatwo się rozprzestrzenia np. przez zanieczyszczone produkty, opakowania, przez wróble, gryzonie. W celach profilaktycznych należy wiosną i latem dezynfekować spichrza, utrzymywać niską temperaturę pomieszczeń, suchość.
Roztocza żerujące wewnątrz tkanek (dlatego są trudne do zwalczenia), powodują gorsze spustoszenia od szkodników o aparacie gębowym gryzącym, zjadających np. liście, ich szkodliwość zależy od liczebności osobników. Szkodniki o narządzie kłująco-ssącym powodują zakłócenia w funkcjonowaniu tkanek, zniekształcając je. Duże znaczenie ma miejsce żerowania, np. w kwiatach i owocach, co wpływa na wielkość plonów. Chemiczną ochronę należy przeprowadzać w sprzyjających warunkach pogodowych np. brak wiatru, odpowiednia temperatura (ze względu na działanie niektórych środków nie może być za niska, zbyt wysoka temperatura może zniszczyć plony), bezdeszczowa pogoda (nie należy opryskiwać tuż przed deszczem).
Komentarze