Szklarnia - jak ją zrobić i wyposażyć? Rodzaje szklarni

Są osoby, które uważają, że budowa szklarni to strata czasu i pieniędzy. Są również i tacy, dla których szklarnia jest ukoronowaniem ogrodniczych doświadczeń i ziszczeniem marzeń o całorocznej uprawie roślin. Przed zakupem lub samodzielnym wybudowaniem szklarni powinniśmy rozważyć m.in. jej wielkość, przeznaczenie oraz styl i odpowiednio do tego celu dobrać materiały oraz stanowisko.

Szklarnie służą nie tylko do upraw warzyw. To również doskonałe miejsce do całorocznej uprawy i rozmnażania roślin ozdobnych. Długi i ciepły okres wegetacyjny jest przywilejem krajów południowych. Mając szklarnię, możemy korzystać z tego dobrodziejstwa również w naszym surowszym klimacie.

Rodzaje szklarni

Zasadniczo wyróżnia się dwa typy szklarni: tradycyjne oraz specjalnego przeznaczenia. Pierwsza grupa obejmuje modele o bardziej wyszukanych kształtach. Są to m.in. foliowe tunele - pomagające przetrwać roślinom zimowe mrozy i chroniące je przed wiatrem, szklane kopuły, cieplarniane i mini cieplarniane oraz niekonwencjonalne szklarenki wielościenne - np. szklarnie gruntowe, które są bardzo praktyczne, a do tego niezbyt drogie w utrzymaniu. Ze względu na ponadprzeciętną wysokość, w ich wnętrzu można poruszać się w pozycji wyprostowanej. Mniejsza powierzchnia ścian ogranicza liczbę zabiegów konserwatorskich. Niestety, budowa takiej szklarni jest pracochłonna.

Szklarnie buduje się z różnych materiałów, przy czym zawsze istnieje podział na część nośną (czyli szkielet) i część pokrywająca (czyli okna). Szkielety wykonane są z elementów drewnianych, aluminiowych oraz stalowych; wszystkie mają plusy i minusy. Drewno jest materiałem bardzo dekoracyjnym, w naturalny sposób harmonizującym z otoczeniem, jednak drogim i wymagającym częstej konserwacji, a montaż drewnianego szkieletu wymaga fachowych umiejętności. O wiele szybciej i prościej składa się elementy aluminiowe, które są lekkie i trwałe oraz stalowe (bardzo mocne), które są cieńsze niż drewniane, przez co pozwalają zwiększyć powierzchnię przeszkloną.

Najlepszym materiałem do pokrycia szkieletu szklarni jest tzw. szkło ogrodnicze, które doskonale przepuszcza promienie świetlne, łatwo się czyści i stosunkowo dobrze trzyma ciepło. Jednak szkło jak to szkło - łatwo się tłucze, stąd trzeba wymieniać szyby niekiedy kilka razy w sezonie. Obok szkła stosuje się też pleksiglas, czyli przezroczystą masę o wyglądzie szkła, która wyróżnia się bardzo dużą trwałością. Najmniej wytrzymałe są okrycia foliowe, które wykorzystuje się głównie sezonowo.

Jak zrobić szklarnie?

Szklarnie powinny być budowane w miejscach osłoniętych przed wiatrem i zapewniających odpowiednie nasłonecznienie ścian. Do szklarni powinna być doprowadzona bieżąca woda oraz prąd. Montaż na stałe instalacji grzewczej nie jest wprawdzie trudny do wykonania, jednak ze względu na rosnące koszty surowców opałowych warto się zastanowić nad rentownością takiego rozwiązania. Zwłaszcza, że większość roślin doniczkowych może zimować w pomieszczeniach o temperaturze powyżej zera, a takie warunki zapewnia już niewielki przenośny piecyk gazowy lub elektryczny z czujnikiem termicznym. Niektórzy całkowicie rezygnują z wykorzystywania szklarni między grudniem a połową marca, ogrzewając ją wyłącznie w okresie przejściowym. Gdy jednak chcemy korzystać ze szklarni przez cały rok, powinniśmy zamontować dobre oświetlenie, gdyż niedobór światła doprowadziłby szybko do zahamowania rozwoju roślin.

Tworzenie warunków w szklarni

Otwieranie na oścież wejściowych drzwi nie jest w stanie zapewnić dostatecznej wymiany powietrza, dlatego w celu lepszej regulacji szklarnianego mikroklimatu należy na poziomie dachu (również podłogi) zamontować wentylatory lub różnego rodzaju wywietrzniki. Takie umiejscowienie wynika stąd, że ogrzane powietrze unosi się właśnie ku górze. Bardzo praktyczne są wentylatory elektryczne z termostatem, które reagując na zmiany temperatury samoczynnie się uruchamiają i wyłączają. Automatycznie też mogą być sterowane lampy oświetleniowe oraz osłony zacieniające, a także nawadnianie. Bardziej rozbudowane systemy sterujące pozwalają zaprogramować te czynności co do minuty, a wszystko po to, aby zapewnić roślinom optymalne warunki rozwojowe. Dodatkowo wykorzystać możemy energię słoneczną, co polegałoby na montażu instalacji wyposażonej w kolektory solarno-wodne, umieszczone na zewnątrz szklarni i dostarczające ciepłej wody do ogrzewania gruntu. Tak uzyskana ciepła woda przepływać będzie przez wężownice umieszczone w gruncie i następnie będzie ogrzewać glebę, gdzie rosną pomidory lub sałata, zależnie od pory roku. Celem ogrzewania gruntu w szklarni jest zwiększenie ilości i jakości zbiorów.

Budowanie szklarni

Budowę szklarni należałoby rozpocząć od wykonania solidnego fundamentu na równej i twardej nawierzchni - zwykle innego dla konstrukcji drewnianej i innego dla stalowej. O ile w pierwszym przypadku potrzebny jest betonowy fundament, w drugim wystarcza mocowanie w gruncie za pomocą kotwic. Później pozostaje tylko złożenie ze sobą poszczególnych elementów - począwszy od ścianek bocznych. Aby bezpiecznie poruszać się po szklarni, na ścieżce najlepiej ułożyć kratownice z metalowych płaskowników. Ważne znaczenie ma również położenie szklarni, i to zarówno względem słońca, jak i znajdujących się w pobliżu zabudowań. Optymalne warunki daje zaciszne miejsce na otwartej przestrzeni, w którym nie ma ani przeciągów, ani cienia.

Wyposażenie szklarni

Aby szklarnia spełniała swoje zadania, powinna być wyposażona w szereg instalacji optymalizujących panujące w jej wnętrzu warunki.

• Do ocieplenia potrzebne są grzejniki: najlepsze są grzejniki elektryczne, wyposażone w termostat i dmuchawę.
• Aby zapewnić dobre wietrzenie, instaluje się wentylatory oraz różne typy wywietrzników. Ważne jest, aby były one umieszczone w różnych miejscach i na różnych wysokościach.
• Do cieniowania - chroniącego wrażliwe rośliny przed silnym światłem słonecznym i obniżającego temperaturę w szklarni - używa się zwijanych mat i siatek.
• Do oświetlenia można wykorzystać lampy jarzeniowe lub próżniowe, które nie emitują zbyt wiele ciepła.

Szklarnia wiosną

Zależnie od typu, szklarnie mogą być wykorzystywane przez cały rok. W szklarniach zimnych ogrzewanych (czyli takich, w których temperatura spada poniżej zera) możemy zimować rośliny doniczkowe, takie jak:

• cytrusy,
• figi,
• bielunie,
• lantany,
• a nawet palmy.

W pierwszych miesiącach roku możemy w nich uprawiać liczne warzywa wiosenne, w tym przypadku:

• roszponkę,
• sałatę głowiastą i lodową,
• kalarepę,
• rzodkiewkę,
• rzodkiew czarną,
• portulakę zimową.

Najlepiej uprawiać je po południowej stronie szklarni, gdyż panują tam optymalne dla nich warunki świetlne i temperaturowe. W takich warunkach w szklarni możemy również poustawiać doniczki z pędzonymi zimą roślinami kwitnącymi i warzywami, które po minięciu mrozów zostaną wysadzone do gruntu w ogrodzie.

Szklarnia latem

Po nadejściu lata w szklarni zapanuje iście tropikalna atmosfera. Powstaną zatem warunki do uprawy gatunków egzotycznych i tych, które do rozwoju wymagają wiele ciepła. Drzewko cytryny zawiąże owoce nawet w tych regionach, gdzie panują surowe warunki klimatyczne. O tej porze roku i w tak sprzyjających warunkach możemy też uprawiać arbuzy, bakłażany oraz ogórki. Po południowej stronie szklarni pomiędzy paprykami możemy posadzić pomidory, które będą nam pięknie dojrzewać. Jeśli zdecydujemy się posadzić w szklarni winorośl to już jesienią obrodzi mnóstwem smacznych gron. Pamiętać musimy, że silne promienie słoneczne ogrzewają szklane ściany tak silnie, że rośliny mogą się przegrzać. Stąd konieczne jest cieniowanie (zewnętrzne) oraz stałe kontrolowanie wilgoci gleby.